ΟΜΑΔΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ: ΧΙΛΩΝ Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ

ΧΙΛΩΝ Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ

Ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος, ο γιός του Δαμάγητου, γεννήθηκε το 600 π.χ στη Σπάρτη και ήταν ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας.

Ο Χίλων, ο οποίος έχαιρε μεγάλου σεβασμού και εκτίμησης για τη σοφία του, υπήρξε πολιτικός, νομοθέτης, αλλά και ελεγειακός ποιητής, συνέγραψε δε 200 έπη, εκ των οποίων δε σώθηκε κανένα, παρά μόνο κάποια αποσπάσματα και κυρίως αποφθέγματα.

Εισηγήθηκε το θεσμό της εφορείας και αποτέλεσε τον πρώτο έφορο της Σπάρτης κατά την 56η Ολυμπιάδα, περιορίζοντας με αυτό τον τρόπο τη βασιλική εξουσία, μετατρέποντας το λυκούργειο πολίτευμα της Σπάρτης, σε ακόμα πιο πλουραλιστικό.

Η φήμη του απλώθηκε σε όλη την Ελλάδα, με την πρόβλεψη που έκανε για τα Κύθηρα, το νησί της Λακωνικής. Όταν γνώρισε τη φύση του νησιού είχε πει:

« Μακάρι να μην υπήρξαν ποτέ, αλλά αφού υπήρξαν να είχαν καταβυθισθεί.» Φράση η οποία αποδείχτηκε σοφή, όταν μεταγενέστερα, ο Δημάρατος, εξόριστος από τη Σπάρτη, είχε συμβουλέψει τον Ξέρξη να συγκεντρώσει τα πλοία του σε αυτό το νησί. Η Ελλάδα θα είχε σίγουρα κατακτηθεί εάν ο Ξέρξης είχε πεισθεί. Αλλά και αργότερα ο Νικίας, κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, κατέστρεψε το νησί, εγκατέστησε αθηναϊκή φρουρά και προξένησε

πολλά κακά στους Λακεδαιμόνιους.

Ενδεικτικός της σοφίας του, είναι ο διάλογος που είχε με τον Αίσωπο, όταν αυτός τον ρώτησε, τι πρέπει να πράττει ο Δίας. Τότε ο Χίλων του απάντησε: « Να χαμηλώνει τα ψηλά και να υψώνει τα χαμηλά.» Όταν τον ρώτησαν σε τί διαφέρουν οι μορφωμένοι από τους αμόρφωτους, είπε «στις καλές ελπίδες». Τί είναι δύσκολο; «Το να μιλάς για ότι είναι μυστικό, το να οργανώνεις σωστά τον ελεύθερο χρόνο σου, και όταν σε αδικούν να μπορείς να το υπομένεις»

Το δημοφιλέστερο από τα ποιήματά του που λέγονταν σε συμπόσια ήταν το εξής: Ἐν λιθίναις ἀκόναις ὁ χρυσὸς ἐξετάζεται,
διδοὺς βάσανον φανεράν·
ἐν δὲ χρυσῷ
ἀνδρῶν ἀγαθῶν τε κακῶν τε νοῦς ἔδωκ᾽ ἔλεγχον.

Μετάφραση: (Η γνησιότητα του χρυσού εξακριβώνεται στα λίθινα ακόνια. Κι από την άλλη, στο χρυσάφι πάλι των καλών και των κακών ανθρώπων ελέγχεται ο νους.)

Ο βίος του Χίλωνος ήταν απόλυτα σύμφωνος με τους λόγους του. Έμεινε γνωστός για τη βραχυλογία του και τα γνωμικά του και ο τρόπος του ονομάστηκε χιλώνειος, από τον Αρισταγόρα το Μιλήσιο. Ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα, χαρακτηρίζει τα γνωμικά και των επτά σοφών της Αρχαιότητας, βραχυλογία Λακωνική.

Τα πιο γνωστά γνωμικά τα οποία αποδίδονται στον Χίλωνα είναι τα γνωμικά, γνώθι σαυτόν ( γνώρισε τον εαυτό σου), μηδέν άγαν (μην καταφεύγεις σε υπερβολές) και εγγύα πάρα δ’ άτα ( η εγγύηση που δίνεται φέρνει τη λύπη), τα οποία ήταν γραμμένα στο ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς.

Γνωμικά του Χίλωνος του Λακεδαιμόνιου:

Γνώθι σαυτόν να γνωρίζεις τον εαυτό σου

Μηδέν άγαν να μην υπερβάλλεις

Χρόνου φείδου να ξοδεύεις συνετά το χρόνο σου

εγγύα πάρα δ’ άτα η εγγύηση φέρνει καταστροφή

πρόνοιαν περὶ τοῦ μέλλοντος λογισμῷ

καταληπτὴν εἶναι ἀνδρὸς ἀρετήν η κυριότερη αρετή του ανθρώπου είναι να προβλέπει, με τη βοήθεια της σκέψης, το μέλλον

γλώττης κρατεῖν, καὶ μάλιστα ἐν συμποσίῳ να συγκρατείς τη γλώσσα σου, και μάλιστα στα συμπόσια

μὴ κακολογεῖν τοὺς πλησίον·

εἰ δὲ μή, ἀκούσεσθαι ἐφ᾽ οἷς λυπήσεσθαι μη κακολογείς τους πλησίον σου· αλλιώς θ᾽ ακούσεις πράγματα που θα σε λυπήσουν

μὴ ἀπειλεῖν μηδενί· γυναικῶδες γάρ μην απειλείς κανέναν: είναι πράγμα που ταιριάζει στις γυναίκες

ταχύτερον ἐπὶ τὰς ἀτυχίας τῶν φίλων

ἢ ἐπὶ τὰς εὐτυχίας πορεύεσθαι. πιο γρήγορα να πηγαίνεις στις δυστυχίες των φίλων σου παρά στις ευτυχίες τους

γάμον εὐτελῆ ποιεῖσθαι ο γάμος σου να είναι λιτός

τὸν τεθνηκότα μὴ κακολογεῖν μη κακολογείς άνθρωπο που έχει πεθάνει

γῆρας τιμᾶν να τιμάς τα γηρατειά

φυλάττειν ἑαυτόν. να φυλάγεις τον εαυτό σου

ζημίαν αἱρεῖσθαι μᾶλλον ἢ κέρδος αἰσχρόν ·

ἡ μὲν γὰρ ἅπαξ ἐλύπησε, τὸ δὲ διὰ παντός να προτιμάς τη ζημιά παρά το αισχρό κέρδος· η ζημιά σε στενοχωρεί μόνο μια φορά, ενώ το αισχρό κέρδος για πάντα

ἀτυχοῦντι μὴ ἐπιγελᾶν μη περιγελάς άνθρωπο που τον βρήκε δυστυχία

ἰσχυρὸν ὄντα πρᾷον εἶναι, ὅπως οἱ πλησίον

αἰδῶνται μᾶλλον ἢ φοβῶνται όταν έχεις ισχύ να είσαι πράος, για να σε σέβονται οι άλλοι παρά να σε φοβούνται

μανθάνειν τῆς αὑτοῦ οἰκίας

καλῶς προστατεῖν μάθαινε να προστατεύεις σωστά την οικία σου

τὴν γλῶτταν μὴ προτρέχειν τοῦ νοῦ. η γλώσσα σου να μην προτρέχει του νου σου

θυμοῦ κρατεῖν να συγκρατείς το θυμό σου

μαντικὴν μὴ ἐχθαίρειν να μην αντιπαθείς την τέχνη των μάντεων

μὴ ἐπιθυμεῖν ἀδυνάτων να μην επιθυμείς πράγματα που είναι αδύνατα

ἐν ὁδῷ μὴ σπεύδειν στον δρόμο να μην είσαι βιαστικός

λέγοντα μὴ κινεῖν τὴν χεῖρα· μανικὸν γάρ μιλώντας να μη χειρονομείς· αυτό το κάνουν οι τρελοί

νόμοις πείθεσθαι να υπακούς στους νόμους

ἠρεμίᾳ χρῆσθαι να είσαι ήρεμος

Σύμφωνα με τον Έρμιππο, ο Χίλων απεβίωσε το 520 π.χ στην Πίσα της Σικελίας, αμέσως μόλις αγκάλιασε το γιό του, ο οποίος είχε γυρίσει νικητής από την Ολυμπία στο αγώνισμα της πυγμαχίας. Το επίγραμμα που γράφτηκε στον τάφο του είχε ως εξής:

Φωσφόρε, σοί, Πολύδευκες, ἔχω χάριν, οὕνεκεν υἱὸς
Χίλωνος πυγμῇ χλωρὸν ἕλεν κότινον.
εἰ δ᾽ ὁ πατὴρ στεφανοῦχον ἰδὼν τέκνον ἤμυσεν ἡσθείς,
οὐ νεμεσητόν· ἐμοὶ τοῖος ἴτω θάνατος.

Μετάφραση: (Σε ευχαριστώ φωσφόρε Πολυδεύκη, που ο γιός του Χίλωνα, τον φρέσκο κότινο στην πυγμαχία κέρδισε. Κι αν ο πατέρας έσβησε γεμάτος χαρά, που είδε το παιδί του στεφανωμένο, δεν του πρέπει καμία λύπη. Μακάρι να είχα και εγώ ένα τέτοιο θάνατο.)

Μετά το θάνατό του οι Σπαρτιάτες ανέγειραν άγαλμα προς τιμήν του στη βάση του οποίου χάραξαν το ακόλουθο επίγραμμα: